Anna

Sinds ik de vraag van Ralph kreeg om een foto te kiezen die veel voor mij, en mijn carrière betekend heeft, ben ik gaan nadenken over welk beeld dat voor mij zou zijn. Ik ben dit jaar 25 jaar professioneel fotograaf en als ik mijn tijd op de kunstacademie meereken zelfs al 30 jaar.
Welke foto omschrijft mij dan als fotograaf het beste? Meerdere beelden zijn in mijn gedachten de revue gepasseerd. Die ene foto van mijn eindexamen werk, of toch de eerste foto’s van mijn nomaden project? Het is een lastige vraag. Vooral omdat het in mijn werk eigenlijk nooit om het enkele beeld gaat. Mijn foto’s zijn altijd onderdeel van een groter verhaal en zodra je ze daaruit losweekt verliezen ze onmiddellijk aan kracht. Dat is voor mij de essentie van verhalende documentaire fotografie. Alle onderdelen uit de serie hebben hun functie in het geheel.
Maar heel soms lukt het toch om dat ene beeld te maken dat het universele verhaal vertelt. Het grote verhaal, de som van het geheel. Niet vaak, maar soms. Om je een idee te geven. De foto die ik heb gekozen komt uit mijn project en boek Nomad. Ik heb daar twaalf jaar aan gewerkt en ben van 1999 tot 2010 op zoek geweest naar de laatste nomadisch levende volken op het noordelijk halfrond. Die zoektocht heeft me onder andere in Mongolië, Rusland, Turkije, Alaska en Groenland gebracht. Mijn doel was om de transitie vast te leggen van een traditioneel leven naar een eigentijdse leefstijl. Het ging mij hierbij met nadruk niet om het exotische leven. Nee, ik wilde deze mensen tonen zoals ik ze heb leren kennen. Met hun mooie en waardevolle tradities maar zeker ook met de interne en externe bedreigingen hierop. En eigenlijk heb ik in die twaalf jaar maar twee foto’s gemaakt waarin dit hele verhaal in één beeld besloten ligt. Het verhaal van een leven in transitie. Dit is één van die twee foto’s. Het is niet voor niets de cover van mijn boek geworden.

Toen ik in 2006 samen met Jelle Brandt Corstius een verhaal maakte voor Dagblad Trouw over de jongeren binnen de Sámi-gemeenschap in Noord-Rusland, trokken we op met jongeren die in Moermansk leefden. Intelligente jongens en meisjes die goed Engels spraken, maar nooit hun eigen taal, het Skolt-Sámi, hadden geleerd, omdat dat verboden was in de communistische tijd en hun ouders die taal dus ook niet spraken.

Op de foto zie je Anna, ze was toen ongeveer negentien jaar, denk ik. Ze worstelde zeer met de vraag hoe ze haar leven als jonge Sámi vrouw moest gaan vormgeven. Ze leefde in de stad, niet op de toendra, samen met de rendieren. Ze noemden zichzelf gekscherend asfalt-sámi. Ze wist ook niet of ze wel een afgezonderd traditioneel leven wilde. Ze wist wel hoeveel haar cultuur en afkomst voor haar betekende en zocht naar een manier om daar vorm aan te geven.
Toen ik deze foto maakte stond ik op een balkonnetje van een appartement van de lokale Sámi organisatie, aan de buitenranden van Moermansk. De jongeren hadden voor de gelegenheid een lavoo, tipitent, voor het kantoortje opgezet. Binnen hadden ze discussies met elkaar en leerden ze van de ouderen woordjes in hun eigen taal.
Het was koud en ik had een zware kater door een uit de hand gelopen bowling-avond met Sergey, een andere Sámi-jongere de avond daarvoor. Ik zag het tafereel voor me. De tent, de lantarenpaal, de ski-schansen op de achtergrond. Het gedempte poollicht maakte de vallei waar ik op uitkeek vlak. Weinig diepte zoals ik, gek genoeg, graag zie in mijn foto’s. Anna kwam naar buiten in haar traditionele Sami kleding. Ik zag het beeld voor me, het contrast tussen de tipitent, de lantarenpaal, de skischansen en Anna in haar mooie kleding. Traditie verdrongen naar de randen van de stad, naar de randen van de samenleving. De transitie, waar mijn project om draaide, letterlijk in één beeld. Ik schoot tien foto’s, één filmpje vol, en wist dat het goed was.