Haal meer uit een meer – Charles Borsboom
Voor de fotoreizen die Charles Borsboom begeleidt, kiest hij exotische en fotogenieke bestemmingen uit, die nog door weinig fotografen zijn ontgonnen. Hij bezoekt ze eerst zelf en bekijkt wat de mogelijkheden zijn. Door de adembenemende foto’s waarmee hij terugkwam van het Baikalmeer in Rusland, ga je onherroepelijk ervan dromen om eens met hem mee te gaan.
Is het een landschap of zien we hier een abstract beeld dat spelletjes speelt met onze verbeelding? Het laatste, want het is een doorzicht door een blok ijs dat op het Baikalmeer drijft. Het is ronduit verbazingwekkend wat Charles Borsboom uit één meer heeft weten te halen. Van weidse verlaten landschappen, tot opnamen van kruiende ijsformaties, abstracte macro’s van ijsblokken en droneshots van het busje waarin hij kilometers lang over het bevroren meer reed. De fotografische mogelijkheden zijn om van te watertanden, maar het moet alleen al een ervaring uit duizenden zijn om op deze locatie te kunnen vertoeven. “Ik wil mijn enthousiasme overbrengen voor het gebied”, zegt Charles droogjes. “In tijdschriften als National Geographic lees ik vaak over exotische bestemmingen en doe dan verdere studie om te kijken wat er fotografisch te halen valt. Zo heb ik vele reizen gemaakt, bijvoorbeeld naar Badain Jaran, een gebied in de Chinese Gobi-woestijn of het Baikalmeer, maar ik heb ook nog een lijstje van te onderzoeken bestemmingen als Magadan, de Road of Bones, aangelegd door de gevangenen in Siberië. Van een artikel over de methaanbellen in het ijs van het Baikalmeer, ging mijn hart sneller kloppen en zo ontstond mijn interesse voor het gebied. Ik werd niet teleurgesteld en ben er inmiddels vijf keer geweest.”
‘De immense kracht van de natuur is voelbaar, zichtbaar en hoorbaar in alle hoeken en gaten.’
En dat is dan nog alleen maar in de winter, en Charles is er nog lang niet op uitgekeken. “Je komt er tot bezinning omdat je beseft hoe nietig je bent. Mysterieus is het woord dat de sfeer ter plaatse het best beschrijft. De immense kracht van de natuur is voelbaar, zichtbaar en hoorbaar in alle hoeken en gaten. Je hoort voortdurend de werking van het ijs; dat plopt en klapt, en je bent verbaasd over alle toestanden waarin ijs zich zichtbaar kan manifesteren. Als je er bent, verbaast het je niet dat Boriassia, een autonome regio in het oosten van het gebied, de bakermat is van het sjamanisme. Als de natuur zo alomtegenwoordig en overweldigend is, besef je hoe vanzelfsprekend het is dat mensen er bovennatuurlijke krachten aan toekennen en daar hun geloof op baseren.”
Sjamaan
Op de tweede reis die Charles maakte, had hij een sjamaan als chauffeur. “Sergei vertelde voortdurend verhalen over gebeurtenissen die in het gebied hadden plaatsgevonden. Zijn gespreksstof maakte de mysterieuze sfeer compleet en we hingen aan zijn lippen. Zowel gelovigen als ongelovigen, spreken met respect over de magische krachten van het Baikalmeer. Dat is niet verwonderlijk, want het ijs is verraderlijk omdat het voortdurend in beweging is en er gebeuren ieder jaar wel ongelukken. Een gids die er verstand van heeft en het ijs kan ‘lezen’ is dan ook onontbeerlijk. De scheuren in het ijs zijn tientallen kilometers lang en als je ze wilt passeren, moet je de juiste plaats uitkiezen. Sergei ging regelmatig met zijn oor op het ijs liggen luisteren voordat we een passage aandurfden. Wat hij precies hoorde, weet ik niet, maar we leven nog.”
Fotogenieke taferelen
Het meest noordelijke punt van het meer herbergt een zeehondenkolonie van een bijzondere, endemische soort. Zij houden in de winter een gat in het ijs open om te kunnen ademhalen en de ijsblokken die zich daaromheen vormen, zijn gevuld met kooldioxidebellen uit hun adem. Daardoor openbaren zich daar patronen in die elke fotograaf met verbeeldingskracht doen watertanden. “Misschien nog wel mooiere ijspegels zie je aan de kusten van de talrijke eilandjes. Aan de noordzijde van het meer. ‘Napleski’ noemen ze de ijspegels en kruiende ijsschotsen die daar in het stormseizoen ontstaan door het opspattende water”, zegt Charles. “We gaan ook aan land in de steppe erachter. Die is in de winter feeëriek besneeuwd met een gelijkmatige deken die de lijnen van de steppe volgt. Uniek voor elke landschapsfotograaf. Het hotel waar we een gedeelte van de reis overnachten, is in de zomer het centrum van een recreatiepark. In de winter is het er verlaten en de half gezonken schepen in de haven, maken het nog sfeervoller. Ook prachtig om te fotograferen.”
Begeleider
Niet alleen fotografen kunnen in hun gebied hun hart ophalen. Op een van zijn reizen ontmoette Charles Borsboom twee muziekproducers die met gevoelige microfoons in de weer waren. “Zij legden de unheimische geluiden vast die het werkende ijs voortdurend maakt. Daar wilden ze later gebruik van maken in hun composities.” Charles richt zich op fotografen die een unieke ervaring willen meemaken. Hij leidt ze langs de mooiste locaties en geeft ze tips over wat ze op welke manier het beste kunnen vastleggen. “Ik kan inmiddels goed met groepen overweg, dat is waarschijnlijk een verworvenheid van het ouder worden”, lacht hij. “Ik geniet ervan om de deelnemers een mooie tijd te bezorgen en ze te helpen om met tijdloze en aansprekende foto’s thuis te komen. In mijn workshops leer ik de mensen observeren. Het maakt niet uit wat je in de zoeker ziet, of het nu straattaferelen, landschappen of mensen zijn, kijk eerst altijd heel goed om je heen en denk na voordat je de sluiter laat ontspannen.”
Charles Borsboom
De Delftse fotograaf Charles Borsboom (1959) werkte lange tijd bij TNO als ICT-deskundige. Hij fotografeerde altijd al en had een eigen donkere kamer. Bovendien schreef hij technische artikelen voor het fotomagazine FOTOgrafie. In 1999 besloot hij het roer om te gooien en volgde een masterclass journalistieke fotografie bij Fotogram in Amsterdam, om de laatste puntjes op de i te zetten. In 2001 gaf hij zijn succesvolle carrière op om zich volledig aan de fotografie te gaan wijden. Hij maakte aanvankelijk bedrijfsreportages voor bijvoorbeeld Vestia, Pirelli en andere bedrijven, maar zijn werkelijke hartstocht lag bij de natuur- en landschapsfotografie. Samen met zijn vrouw reisde hij de wereld rond en fotografeerde fervent tijdens die reizen. Het lag dan ook voor de hand dat hij al zijn aandachtsgebieden zou combineren. Dat gebeurde in 2013, toen hij als reisleider en fotodocent ging werken bij Nordic Vision.
