Jeroen Toirkens – The one way island
De golven komen aanrollen en spatten uiteen op de rotsige kust. Vanuit het raam is Rusland zichtbaar, daar is het een dag later. Dit is het uiterste Westen van Alaska: het minuscule eiland Little Diomede.
Het ligt middenin de Beringstraat, de zeestraat tussen Alaska en Siberië. Op nog geen vier kilometer ligt het zuster-eiland Big Diomede dat aanzienlijk groter en Russisch is. Er is alleen nog een militaire basis, de uitkijkposten zijn nog net zichtbaar. De internationale datumgrens loopt tussen de twee eilanden door.
Op Little Diomede, of Inaliq zoals de lokale Inupiat bevolking het noemt, wonen zo’n 80 mensen in een dorpje dat tegen de steile rotswand aangeplakt lijkt. De houten huisjes staan op palen en worden met elkaar verbonden door metalen loopplanken. De oversteek vanaf het vasteland gaat met de posthelikopter. Die vliegt enkele keren per maand, als het weer het toelaat. De lokale bevolking noemt het dan ook ‘the one-way-island’, je kunt er wel naartoe vliegen maar de kans dat je ook weer, volgens planning, terug kunt vliegen is kleiner.
“Hier op Diomede draait de wereld rondom de helikopter”, zegt Pamela Potter, de directrice van de moderne school waar momenteel 22 kinderen in verschillende klassen les hebben. “Begin van dit jaar bleef de helikopter door omstandigheden zes weken aan de grond. De school moest te hulp schieten om de mensen van voedsel te voorzien.” Er is slechts één klein, slecht bevoorraad, winkeltje op het eiland. De bewoners zijn voor hun voedsel grotendeels afhankelijk van de jacht op zeezoogdieren. Door de opwarming van de aarde verschuift de periode waarin gejaagd kan worden drastisch. Jagers moeten vaak verder van huis wat meer risico met zich meebrengt.
Zicht op de Beringstraat vanaf Wales, het uiterste westen van het vasteland van Alaska.
In het midden de twee eilanden, Little Diomede (VS) en Big Diomede (RU) en aan de horizon het vaste land van Rusland. © Jeroen Toirkens – Courtesy Kahmann Gallery
“De Beringstraat is een van de belangrijkste gebieden in de Arctic”, stelt Margaret Williams, directeur van het Wereld Natuur Fonds in Anchorage, Alaska. “Het aantal schepen dat de Beringstraat jaarlijks passeert zal de komende jaren, door de opwarming van de aarde, enorm oplopen en door de nauwe doorgang van zo’n 40 kilometer is de zee hier zeer onbetrouwbaar en grillig.” Ze vertelt dat in het voorjaar duizenden Groenlandse walvissen vanuit het Zuiden door de Beringstraat migreren op zoek naar voedsel in de Beaufort en Chukchi-zee om in het najaar weer in omgekeerde richting naar het zuiden te zwemmen. Later in het voorjaar volgen dan nog de grijze Walvissen, walrussen en beluga-walvissen over deze supersnelweg voor zeezoogdieren.
Kijkend naar morgen.
Big Diomede is Russisch, de internationale datumgrens scheidt de twee eilanden met 24 uur van elkaar.
© Jeroen Toirkens – Courtesy Kahmann Gallery
In de school vraagt de conciërge of Nederland ook problemen met de Russen heeft. “Wij zijn maar tweeënhalve mijl van Rusland verwijderd. Soms, als we gaan jagen en we komen te dichtbij Big Diomede, dan schieten de Russen waarschuwingsschoten af voor de boeg van onze boten. Ik maak me zorgen over mijn familie aan de andere kant.” Met de andere kant bedoelt hij Chukotka, de Russische provincie in het uiterste oosten van het land. Vroeger konden Inupiat families vrijelijk heen en weer reizen tussen Alaska en Siberië. Totdat in 1948 plots de grens werd gesloten en de laatste drie families van Big Diomede geforceerd verplaatst werden naar het Russische vasteland. Het zogenaamde ‘ice-curtain’ was een feit.
Pas in 1989 was er voor het eerst weer contact. Robert Soolook, een van de leiders op Little Diomede, was een van de deelnemers aan een gecombineerde Russisch-Amerikaanse expeditie met hondensledes langs de Russische kust. Twee jaar later was er een tweede expeditie waarbij Roberts moeder voor het eerst familieleden bezocht aan de Russische zijde. Momenteel zijn er plannen om weer een expeditie te organiseren maar met de huidige oplopende spanningen geloven maar weinig mensen op het Little Diomede dat dat ervan zal komen.
